Phát triển không có nghĩa là đập phá kiến trúc cổ
Sinh ra và lớn lên tại Sài Gòn, khu trung tâm thành phố là nơi vô cùng thân quen với tôi. Ngày nhỏ, mẹ tôi hay chở hai anh em tôi ra “Cửa hàng thiếu nhi” để xem bánh kẹo, đồ chơi, dụng cụ học tập… dành cho trẻ em, dù hàng hóa ngày đó vô cùng nghèo nàn. Sau khi mua vài món đồ bé mọn nào đó, ba mẹ con chúng tôi ăn kem ở tầng dưới trong khung cảnh hỗn độn vì ai cũng tranh giành mua kem theo cơ chế bao cấp. Ngày nay, cái chốn thiên đường trẻ thơ đó là thương xá Tax rộng rãi, sang trọng với nhiều nhãn hàng nổi tiếng quốc tế. Nhưng nay thì Tax cũng chẳng còn nữa. Trong những ngày cuối của Tax, nhiều người đi mua hàng giảm giá hoặc chụp những tấm hình kỹ niệm, lòng tôi buồn bã quá, cũng bon chen giống mọi người nhưng thấy thật chua xót.
Đối diện thương xá Tax là “hàng lang Eden” mà giờ là tòa nhà Vincom A. Thời còn hàng lang Eden, tôi hay mua tạp chí nước ngoài ở một quầy báo. Tạp chí cũ rồi, khách du lịch bán lại, nhưng tôi rất thích mua mấy cuốn Paris Match, Reader’s Digest, Le Point… đem về cho ba tôi. Hai cha con chia nhau cùng đọc rất thú vị. Giờ tòa nhà Vincom A thay thế hàng lang Eden nhìn khó chịu quá, trông rẻ tiền vô cùng với các họa tiết giả kiến trúc Gothic của châu Âu. Gần đây tôi dắt mấy người bạn Pháp ra khu trung tâm này chơi, nghe họ nhăn mặt chê cái tòa nhà quái dị Á không ra Á, Âu chẳng thàng Âu mà mắc cỡ vô cùng.
Tôi không phải quá già để cổ hủ chê bai những công trình mới nhưng rõ ràng, bộ mặt khu trung tâm Sài Gòn bị thay đổi một cách đáng buồn. Từng đi nhiều thành phố trên thế giới, tôi chứng kiến hồn phố mới là giá trị trường tồn để lòng người yêu quí. Paris, Luân Đôn, Roma… đã bảo tồn qua hai cuộc chiến tranh thế giới, không cho cuộc sống hiện đại phá hũy những công trình kiến trúc cổ. Những quán cà phê, những tiệm sách cũ, thậm chí là những nghĩa trang, dù nằm ngay trung tâm đắt đỏ, vẫn được duy trì.
Nhiều người lầm tưởng khi thích nghi với cuộc sống hiện đại, chúng ta đành phải phá hũy những tòa nhà cũ. Thật ra những thành phố cổ trên thế giới hoàn toàn có thể phát triển rất tốt theo lối sống hiện đại mà vẫn giữ được những kiến trúc cổ. Bạn đến Luân Đôn, Paris mà xem, toàn kiến trúc cổ kính bên ngoài, nhưng bên trong là những toà nhà hiện đại, phù hợp với cuộc sống ngày nay. Mới đây tôi đến Anh và thăm thành phố cổ như Bath và Cantebury. Những công trình kiến trúc cổ xưa nơi đây vẫn được bảo tồn. Nhìn bên ngoài cực kỳ cổ kính, nhưng bên trong là một tòa nhà hiện đại vô cùng.
Mấy hôm nay đọc tin các Lãnh Sự Quán và nhất là Lãnh Sự Quán Phần Lan viết thư xin giữ lại kiến trúc cổ của thương xá Tax, tôi thấy rất xúc động, nhưng cũng buồn và mắc cỡ quá. Chắc bạn biết vì sao rồi.
Dương Thuỵ (Oct 2014)
