Phải lòng Otwock hay người Ba Lan
Vì đã có dịp thăm thú nhiều nơi, tôi dần trở nên bớt nhiệt tình khi đến một thành phố lạ nào đó. Ở đâu thì cũng sẽ có nhà thờ, phố cổ, vườn hoa… Vì thế, dạo sau này khi đến một vùng miền mới, tôi không mấy chú ý đến những công trình kiến trúc mà thích giao lưu với người địa phương và tìm hiểu văn hóa của họ hơn. Ngoài ra, lòng hiếu khách luôn là một đặc điểm giúp tôi đánh giá cao nơi mình có dịp đi qua.
Lời mời thăm Ba Lan
Trước kia tôi chưa từng đến Đông Âu và hình dung nơi đây hẳn nghèo nàn lắm. Những người tôi quen có gốc gác Đông Âu hiện sống ở Tây Âu cũng cho tôi thông tin này. Tuy vậy, họ luôn khuyến khích tôi nếu có dịp hãy đến thăm Đông Âu vì nơi đây “có những giá trị khác”. Thế rồi tôi đến Ba Lan theo lời mời của ông bạn Janusz, một bác sĩ gốc Ba Lan sống và làm việc ở Paris đã hai mươi năm nay. Ông sỡ hữu một căn nhà bằng gỗ tại Otwock và hàng năm đều quay về “home sweet home” vài tháng.
Tôi ở lại Ba Lan một tuần, thăm bốn thành phố. Đọng lại trong tôi sau chuyến đi không chỉ là những ngôi giáo đường yên bình, công viên Chopin ngợp sắc hoa hồng hay những khu phố cổ muôn màu thú vị, mà còn là sự chân thành và tính thân thiện của người dân. Tôi nhận ra: Mình phải lòng người Ba Lan rồi!
Tiếng đàn accordéon
Otwock là thành phố nhỏ thanh bình nằm sát bên thủ đô Varsovie. Otwock còn nổi tiếng là thành phố nằm giữa những cánh rừng trong lành. Có lẽ do thiên nhiên hoang sơ bao bọc, người dân Otwock có bản tính ung dung tự tại. Họ không thích vẻ chộn rộn, không ưa sự hào nhoáng, chẳng thèm tính ganh đua. Nhưng họ cũng không phải là những người thờ ơ với thế sự, lạnh lùng với khách phương xa.
Người thứ nhất tôi “phải lòng” dĩ nhiên là ông bạn vong niên Janusz đã nhiệt tình dắt chúng tôi đi tham quan, tự tay nấu ăn rất ngon đãi khách, chu đáo lo cho chúng tôi từ bữa ăn sáng đến giấc ngủ trưa. Người thứ hai tôi rất yêu quí là anh trai của Janusz tên Tadeusz. Khi biết tôi thích nghe đàn accordeon, ông bèn đem cây đàn đến trổ tài chơi nhạc. Không khí rộn ràng vì những người khác nhảy nhót rất tự nhiên. Tadeusz thổ lộ đã gần mười lăm năm nay không có thời gian đụng đến cây đàn, nay vì quí khách ở xa đến nên ông mới lấy đàn ra đãi khách
.
Ngoài ra còn có những người hàng xóm thân thiện, họ sang cho khách ở phương xa một góc bánh ngọt mới làm xong, thăm hỏi tường tận và gọi điện chào tạm biệt khi ngày cuối họ không thể đưa tôi ra về. Tôi nhớ mãi hai mẹ con đang đi dạo ngoài phố với con chó lông xù đẹp lộng lẫy. Khi nhận ra tôi muốn chụp hình con chó. Họ bèn dừng lại ra lệnh cho con chó ngồi tạo dáng. Khi đi ngoài phố mà chạm mặt nhau, dù không quen biết người Otwock cũng gật đầu nhoẻn miệng cười. Không khí luôn thân thiện, vui vẻ.
Chợ chất phác
Một buổi sáng đẹp trời, Janusz dắt chúng tôi đi chợ. Chúng tôi vui vẻ đạp xe đến chợ với những chiếc giỏ mây treo lủng lẵng chờ được chất hàng vào. Chợ họp mỗi tuần bốn ngày, được bố trí tại một khoảnh đất trống ngay bìa rừng. Người bán hàng cũng chính là người đã làm ra sản phẩm. Họ là nông dân trồng rau củ, nuôi gia súc, chăn gia cầm, hái lượm trái rừng. Cả gia đình chất hàng lên xe hơi khởi hành từ sáng sớm, họ rời trang trại, đến chợ bán sản phẩm do chính họ làm ra. Khi chợ tan lúc hai giờ chiều, cả nhà lại quay về trang trại của mình. Giá cả hàng hóa cũng thật rẻ do trực tiếp được bán từ người sản xuất, không phải thông qua kênh thu mua rồi bán lại. Chất lượng hàng thì khỏi phải chê vì được nuôi trồng theo kiểu trang trại, không có hóa chất can thiệp vào.
Kìa là một gia đình đang quây quần bán cà chua, đậu ve, khoai tây, dưa leo. Kìa là đôi vợ chồng đang hối hả bán cho khách những chiếc giỏ đầy những trái dâu chín đỏ mọng. Kìa là một cậu bé đang phụ cha mẹ sắp đặt những chậu hoa rực rỡ được chính bàn tay cậu chăm sóc. Cậu bé thật đẹp không phải vì đang ở giữa những chậu hoa. Cậu đẹp vì tự hào mình đã biết làm việc, vì mình đã góp sức vào gia đình nhỏ, vì mình đang sống hạnh phúc cùng những người thân.
Những nụ cười móm mém
Ở khu chợ này ngoài những nụ cười trẻ thơ tôi còn tìm thấy những nụ cười móm mém của những cụ bà đã trên tám mươi tuổi. Có cụ phụ con trai đứng bán thịt, có cụ ngồi một mình bán những chai sữa do chính mình vắt từ những con bò hiền lành trong nhà. Có cụ chỉ ngồi bán rổ trứng gà do bầy gà mái trong vườn đẻ, có cụ lại chỉ độc một loại hàng hóa: trái dâu dại. Những cụ này đã bỏ ra hàng giờ đồng hồ rạp người trong rừng hái dâu. Hết phiên chợ, hẳn các cụ chỉ thu được vài đồng nhỏ đủ mua cho các cháu chút quà. Do đặc điểm chợ được bán bởi chính những nông dân hiền lành chân chất, họ không biết nói thách, không biết làm “tiểu xảo” hóa trang cho hàng thêm đẹp như bơm nước vào gia cầm hay rải hóa chất cho nông sản được tươi. Đặc biệt họ chưa bao giờ biết nổi giận nếu khách có đến săm soi hàng mà cuối cùng lại bỏ đi sang quày khác. Họ cười với tôi, ngại ngùng khi tôi muốn chụp hình và xin tôi ít giây để chải lại mái đầu. Tôi nhớ nhất là một bác rất thích chụp hình nhưng không dám cười vì… răng sún. Họ hồn hậu chúc tôi quay về Việt Nam bình yên dù chẳng biết đất nước này nằm ở đâu trên bản đồ thế giới.
Tấm lòng của người dân Otwock quả rất hiếm trong thời buổi đầy bận rộn. Tôi ước rằng, thành phố nhỏ này sẽ không bao giờ bị mất đi những giá trị tốt đẹp của mình. Như khu rừng xanh vẫn bao đời nay ôm ấp những căn nhà gỗ thanh bình Otwock.
Dương Thụy (SG, 8/2009)
